FrancescoPeriti/Dbnary-tr · Datasets at Hugging Face

target stringlengths 2 28	definition stringlengths 4 345	example stringlengths 1 317	language stringclasses 1 value
Kümes	(Mimarlık) tavuk, hindi v.s. evcil hayvanların barınmasına yarayan kapalı yer.	Ne kümeste tavuk bırakırmış, ne ahırda hayvan, ne de ağılda koyun. — H. R. Gürpınar	tr
Hırsızlık etmek	(Kriminoloji) başkalarının parasını veya malını çalmak.	Sağ salim sokağa çıktıktan sonra Bağdat'ta artık hırsızlık yapamayacağını anlamıştı. - İ. O. Anar	tr
Beynelmilel	Uluslararası.	Medeniyetin beynelmilel fakat harsın mutlaka millî olduğunu unutmayacağız." - O. S. Orhon	tr
Yama	(Aletler) bu iş için kullanılan parça.	Bereket versin, benim tente yaması içindeki paracıklara. - A. Gündüz	tr
Saklanmak	Saklama işi yapılmak.	Şarap mahzende saklanır, aşkın kalbimde yıllanıyor. - Şarkı	tr
Dar	Içine alacağı şeye oranla ölçüleri yetersiz olan, geniş ve bol karşıtı.	Bütün gece eski kentin dar sokaklarında dolaştım. - A. Ağaoğlu	tr
Yeryüzü	(Coğrafya) dünya.	Ancak günün birinde, yeryüzü bu, bilinmez, belki taksinin birinde şoför yamaklığı yaparım. - N. Hikmet	tr
Rekât	(İslâm) namazda bir kıyam, bir rükû ve iki secdeden oluşan bölüm.	Öğle namazının kaç rekât olduğunu unutmuş, aklında hiç namaz suresi kalmamıştı. — H. R. Gürpınar	tr
Etmek	Yapmak.	Şemsi, sıra düştükçe emlâk komisyonculuğu ediyordu. — H. Taner	tr
Yansı	Akis.	Yüzümün durgun sudaki yansısına eğildim. - İnci Aral	tr
Iyi huylu	Huyu iyi olan.	Çoğu zaman "iyi huylu insan" diyeceğimize kısaca "iyi insan" deriz. Halbuki huyu, karakteri iyi olan, her zaman ahlâken iyi değildir	tr
Genişlik	Geniş olma durumu.	İçimde âdeta bir genişlik, bir ferahlık var. - N. Hikmet	tr
Gece yarısı	Gecenin ilerlemiş saatleri, gecenin ortası.	Çok soğuk bir gece yarısı köye varıyor, muhtarın evine iniyorduk. - A. Kutlu	tr
Kadar	Büyüklüğünde, genişliğinde.	Bacak kadar çocuk	tr
Mikrodevlet	(Coğrafya, politika) Müstakil, fakat çok küçük alan ve nüfusu olan devlet.	Vatikan, mikrodevletlerin en küçüğüdür	tr
Gerdan	Şişmanlarda çenenin altındaki tombulluk.	Sivri çenenin altında iki kat bir gerdan. - A. Gündüz	tr
Açılır	Açılması olanaklı, açılabilir.	Açılır kapı	tr
Söylenmek	Söyleme işi yapılmak.	Suçluların ikisini de sağ bırakmayacağı söylenmekteydi. -H. R. Gürpınar	tr
Tavan	Bir yapının, kapalı bir yerin üst bölümünü oluşturan düz ve yatay yüzey, taban karşıtı.	Bir aralık başımı yukarı kaldırdım ve tavandan sarkan bezgin ışığa baktım. - H. S. Tanrıöver	tr
Mahkeme kapısı	Mahkeme.	Yıllarca mahkeme kapılarında süründü	tr
Onartmak	Onarma işini birine yaptırmak, tamir ettirmek.	Fatih Sultan Mehmet onu onarttığı gibi III. Murat da 1582 yılında yenilemiştir. - Salâh Birsel	tr
Izlemek	Bir olayın gelişimini gözden geçirmek.	Bu ustaca düzeni Osmanlıların her işinde izleyebilirsiniz. — A. S. Birsel	tr
Arttırılmak	Arttırma işi yapılmak.	Öte yanda basın, bu çeşit oyunlarla halkın tiyatro kültürünün arttırılamayacağı düşüncesindeydi. - Metin And	tr
Fazla	Daha çok, aşkın.	Biz ancak Cumhuriyet devrinde elli yıldan fazla bir barış devri geçirmişiz. - B. Felek	tr
Bayır aşağı	Tepeden düze doğru, düzlüğe yönelerek.	Çocuklar, gençler bir koşu bırakırlardı kendilerini bayır aşağı. - Necati Cumalı	tr
Al sancak	(Sembol adları) kırmızı sancak, Türk bayrağı.	Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. - M. A. Ersoy	tr
Bayan	Eş, karı.	Süleyman Bolluk da bayanın sımsıkı koluna girmişti. - H. E. Adıvar	tr
Yememek	Sürekli üzmemek, tedirgin etmemek.	Bu dert beni yemiyor	tr
Dam	Üzeri toprak kaplı ev, küçük ev, köy evi.	Hekim kendisine üç ay, tam üç ay damdan dışarı çıkmaya izin vermemişti. - N. Nâzım	tr
Duraklamak	Bir süre ses çıkarmamak, bir şey söylememek, duraksamak, tereddüt etmek.	Rüstem hayret içinde durakladı. - S. F. Abasıyanık	tr
Asa	(Aletler) bazı ülkelerde, hükümdarların, generallerin, din adamlarının güç sembolü olarak, törenlerde taşıdıkları bir tür ağaç veya metalden değnek.	Eceli gelip de Süleyman'ın ölümüne hükmettiğimizde asasını kemirmekte olan bir ağaç kurdu onun ölümünü onlara fark ettirdi. - Meryem Aybike Sinan	tr
Değişim	Bir zaman dilimi içindeki değişikliklerin bütünü.	Bu müsamere günündeki selamlama süresince bedenimde bir değişim olmuştu. - Adalet Ağaoğlu	tr
Anason	(Maydanozgiller, ot) maydanozgillerden, kokulu tohumu hamur işlerinde ve rakı yapımında kullanılan bitki.	Mal sahibiyle anason, buğday ektiler."- N. Cumalı	tr
Antika	Mendil, önlük, yatak çarşafı gibi bezlerin kıyılarına koşut ipliklerden bir bölümü çekilip bunlara dikey olanların ikisi, üçü bir arada iplikle sarılarak yapılan diş diş süs.	Anti'ka	tr
Gelmek	E uğramak, olmak.	Başımıza bir bela geldi. Felç gelmek	tr
Açılmak	Genişlemek, bollaşmak.	Ayakkabısı açıldı	tr
Basmak	Bir şeyin etkisinde kalıp eziklik, üzüntü ve ağırlık duymak.	Yüreğinin acısını duyuyordu. Sıkıntı basmış, terlemeye başlamıştı. İzin istedi." - Y. Z. Bahadınlı	tr
Gangster	Herhangi bir çıkar için her türlü kötülüğü yapan kimse.	Artık yapacak işleri kalmamış da afyon kaçakçılarına, karaborsa gangsterlerine taktik vermeye kalkmışlar. - H. E. Adıvar	tr
Layık	Nitelikleri, özü, hareketleri, davranışlarıyla bir şeyi elde etmeye hak kazanmış olan.	Sevilmeye o herkesten fazla layıktır. - P. Safa	tr
Düşmek	Bazı deyimlerde "yürümek, birlikte gelmek" anlamlarında kullanılan bir fiil.	Bana elinde silâh: "Önüme düş"" diye emredince uymak zorunda kaldım	tr
Kuvvetli	Görevini iyi yapan, keskin.	Kuvvetli gözleri var	tr
Sefer	Kere, kez, defa.	Her seferinde ufaklıklardan en büyüğü açardı telefonu. - Elif Şafak	tr
Edebî	(Edebiyat) edebiyata ilişkin, edebiyatla alakalı.	Gazete idaresinde biriken ebedî mecmuaların yapraklarını karıştırıyorum. — A. Haşim	tr
Skeç	(Tiyatro) güldürü niteliğinde kısa oyun.	Bir okul skecinin gönülsüz oyuncuları gibiydiler. - Ayşe Kulin	tr
Örme	(Dokuma) örmek işi.	Kale kapısından yalnız birini açık bırakarak bakilerini örmeye başlamışlardı. - O. S. Orhon	tr
Fikir alışverişi	Herhangi bir konuda düşünceleri karşılıklı olarak paylaşma, düşünce alışverişi, fikir teatisi.	Ülkelerle yazarlar arasındaki fikir alışverişini kolaylaştıracak organları kurmak, buna engel olabilecek bazı önyargıları da yıkmak gerekmektedir. - Cemil Meriç	tr
Dam	(Mimarlık) yapıları dış etkilerden korumak amacıyla üzerlerine yapılan çoğu kiremit kaplı bölüm.	Pencerenin önüne geçmiş, dalgın ve hiddetli nazarlarıyla karşıki damları seyrediyordu. - Ercüment Ekrem Talû	tr
Ayınga	Kaçak tütün.	Ekseri ‘ayınga’ derler, tütün kaçakçıları getirirler; tiryakiler onu alırlar, güzelce kıyarlar, tabakalara basarlar, kendileri sarma yaparlardı. - İbrahim Köken	tr
Kurutmak	Suyunu ve ıslaklığını giderip kuru duruma getirmek.	Gözyaşlarını kurut, dedi, bilirsin ki kader değişmez. - Cemil Meriç	tr
Lokum	(Tatlılar) Şekerli nişasta eriyiğini pişirip hafif ağdalaştırarak yapılan, küçük küp veya dikdörtgen şekilde kesilen şekerleme.	Üsküdar'a gider iken bir mendil buldum / Mendilimin içine lokum doldurdum. — Halk türküsü	tr
Sağlı sollu	Sağda ve solda olan.	Kopan feryadın gücü sağlı sollu komşuların eve hücum edeceği kaygısını uyandırdı. -A. Kutlu	tr
Kadar	Gibi.	İstanbul'un balıkları kadar balıkçıları da hoştur. — S. F. Abasıyanık	tr
Yoklaşmak	Yok duruma gelmek.	Edebiyatı yok etmeye kalkarsak konuşma dili bizatihi özelliğini kaybedecek, yoklaşacaktır. - İ. Özel	tr
Çıkarmak	Yayımlamak.	Gençlerin tenkitlerini gördü, yeni çıkardıkları edebiyat tarihlerini karıştırdı. - Orhan Seyfi Orhon	tr
Fiyat	(Ticaret) alım veya satımda bir şeyin para karşılığındaki değeri, eder, paha.	Fiyatı her ne ise derhâl tediye ederim. - N. Hikmet	tr
Kaza geliyorum demez	Kaza, beklenmedik zamanda, yerde.	Birdenbire gelir. Olacağı bilinse önleyici önlem alınır	tr
Yün	Yünden yapılmış.	Sırtımdaki kırmızı yün hırkam devamlı su çekiyordu. - A. Kutlu	tr
Şaşmak	Den yolundan sapmak, gidişini değiştirmek, veya yanılmak.	Güzel düşün, iyi hisset, yanılma, aldanma / Ne varsa doğrudadır, doğruluk şaşar sanma" - T. Fikret	tr
Zeki	Çabuk ve kolay kavrayan.	Bildiğim, onun zeki bir genç olduğu ve ara sıra sevimli, ufak şiirler yazdığıdır. — M. Ş. Esendal	tr
Hüsnüniyet	Iyi niyet.	Fakat Müfit'te buna inanacak kadar hüsnüniyet kalmamıştı. - P. Safa	tr
Elek	(Aletler) taneli veya un gibi toz durumunda olan şeyleri yabancı maddelerden ayıklamak veya incesini kabasından ayırmak için kullanılan, tahta bir kasnak ve tek tarafa gerilmiş, gözenekli tel, kıl, bez vb.nden oluşan araç, elemek için kullanılan alet.	Evden bir elek getirilecek, eleğin kenarına bir sopa konup kaldırılacak. - Sait Faik Abasıyanık	tr
Tarafsızlık	Yansızlık.	Ben tarafsızlığımı ilan ediyorum. - N. Hikmet	tr
Cisim	(Anatomi) arka, beden, gövde, vücut.	Yataktaki örtülü cisim dertop olmuş şeklini, hareketsizliğini muhafaza ediyor. — R. H. Karay	tr
Tek	Yalnızca.	Bunun için tek bir yol var	tr
Rejisör	Yönetmen.	Kimi rejisörler ise çeşitli oyunlarının kahramanları hakkında kendisinden ayrıntılı bilgiler istiyorlardı. - N. Hikmet	tr
Baskın	Sertlik, zorluk bakımından üstün, başat.	Belli bir şey ki bu genç ikisinden de baskın, çekemiyorlar. - H. Taner	tr
Açılım	Yeni bir bakış açısı getirme.	Hüzünlü bir açılım yerine yer yer gülümseten bir anlatımı koydum. - A. Kutlu	tr
Irrasyonel sayı	(Matematik) tam veya kesirli sayı olarak gösterilemeyen sayıların ortak adı.	Eş anlamlısı: oransız sayı	tr
Verici	(Fizik) elektromanyetik dalgalar yardımıyla işaret, ses ve görüntü iletmeye yarayan cihazların genel adı.	Anten olursa verici istasyonları da kurulabilir. - F. R. Atay	tr
Dülger	(Meslekler) yapıların, kaba ağaç işlerini yapan} kişi, doğramacı, marangoz.	Rumeli Hisarı'nda Fatih Sultan Mehmet'in duvarcı ve dülgerleri, Bizans üzerine açılacak büyük savaşın namlı hisarını ya bugün yükseltecek ya yarın. - A. İlhan ''Sonra 'dülger' Mantar Stepan'a ne demeli ? Böyle bir köylü bulamayacağınıza sizinle her şeyine iddiaya girebilirim.'' -Nikolay Vasilyeviç Gogol / Ölü Canlar	tr
Temizlenmek	Temiz duruma gelmek, arınmak, paklanmak.	Bu sebepten, sanki daha önce hiç temizlenmemişçesine temizlerler evlerini. - E. Şafak	tr
Yüzüncü	(Sıral sayılar) yüz sayısının sıra sıfatı, sırada doksan dokuzuncudan sonra gelen, 100'üncü.	Türk sayıları sıfatdırlar	tr
Teslim etmemek	Gerçek olduğunu söylememek.	Şehrin teslim edilmemesi hâlinde bütün canlıların öldürülmesi mevzubahisti	tr
Okunmak	Okuma işine konu olmak.	Gece olmuş, yatsılar okunmuş, daha damat bey gelmemişti. - S. M. Alus	tr
Oynak	Kımıldayan, yerinde sağlam durmayan, hareketli.	Boğaz'ın oynak ve çırpıntılı sularına açıldı mı korkuya benzer bir ürperti geçirilir. - S. Ayverdi	tr
Geçim	Geçinmek işi, geçinme araçları, maişet.	Geçimini dülgerlikle sağlardı. - N. F. Kısakürek	tr
Kopmak	Gövdeden ayrılmak.	Ağacın dalları fırtınada koptu. Savaşta bacağı kopmuş	tr
Manastır	(Din, mimarlık) Hıristiyanlıkta bazı kesin kurallara bağlı rahip veya rahibelerin dünya ile ilgilerini keserek yaşadıkları yapı, keşişhane.	İnsan manastıra kapansın, rahibe olsun daha iyi öyleyse." - Attila İlhan	tr
Acı vermek	Birinin üzülmesine sebep olmak, incitmek.	Başkalarına elinden geldiğince acı vermeye çalışmak başlıca eğlencesiydi. - Refik Erduran	tr
Dinmek	(Mecaz) iyileşmek.	Biraz sevinmek için bekledim dinsin yaram. Anladım, bana gülmek değil yaşamak haram. - Faruk Nafiz Çamlıbel	tr
Ortanca	Yaş bakımından üç kardeşin büyüğü ile küçüğü arasında bulunan.	Ortanca erkek kardeşimle aynı yöntemi benimsemiş olması beni tedirgin ediyor. - A. Ağaoğlu	tr
Çatlamak	Parçaları ayrılıp dağılmayacak biçimde yarılmak.	Eğer çay doldururken bardak çatlarsa, üzerlerinde nazar olduğuna hükmeder, gidip bir koşu ateşte tuz çevirirdi. - Elif Şafak	tr
Gelmek	Kendine yapılan herhangi bir davranış veya hâli iyi karşılamak.	Kadri o adamlardandır ki iyi davranmaya, yüz vermeye gelmez. - Memduh Şevket Esendal	tr
Pusula	(Manyetizma, aletler, ölçü aletleri) Üzerinde kuzey güney doğrultusunu gösteren bir mıknatıs iğnesi bulunan ve yön tespit etmek için kullanılan kadranlı araç, yön belirteci.	Tam kutup noktasında pusula deli olmuş gibi dönmeye başlar. - Ö. Seyfettin	tr
Kimse	(Belgisiz adıl): herhangi bir kişi, kim olduğu bilinmeyen kişi, biri.	Kimsenin girdisi çıktısı, alacağı borcu ile uğraşmak istemiyordum. - N. Cumalı	tr
Hâkim olmak	Etkili olmak, hükmetmek.	Islak saçları bir beyaz tülbende sarılı, hamamdan yeni çıkmış bir Türk kızı onun bütün hülyalarına hâkim olmaya başlamıştı. - Yakup Kadri Karaosmanoğlu	tr
Ana Türkçe	(Türkçe) Türkçenin Orhun ve Yenisey kitabelerinden daha eskilerde, milâttan önceki zamanlarda kullanılan dil.	Eş anlamlıları: Ön Türkçe, Proto Türkçe	tr
Düşmek	(Havacılık) hava taşıtları kaza sonucu hızla yere inerek çarpmak.	Brighton'da 2015'teki uçak gösterisinde uçaklardan bir yol üstüne düştü, yedi kişi öldü	tr
Basmak	Basınç yaparak sıvı ve gazları itmek.	Pompa bozulmuş, suyu basmıyor. Otomobilin lastiğine hava basmak	tr
Mazur görmek	Kusura bakmamak, hoş görmek, bağışlamak, affetmek.	Büyük işler deruhte etmemiş insanların, bu husustaki tereddütlerini mazur görmelidir. -Atatürk	tr
Tutulu	Tutulmuş.	Bizim takımda bütün yerler evvelden tutulu idi. - H. Taner	tr
Meslek	(Meslekler) belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş.	Araya giren yıllar zarfında meslekten kopunca eski arkadaşlarıyla ünsiyeti de kopmuştu. — O. Aysu	tr
Açılmak	Sis, karanlık, duman vb. dağılmak, yoğunluğunu yitirmek.	Belki hava açılıyor. - Refik Halit Karay	tr
Yapmacık	Içten olmayan, yapma, yapay, sahte, suni, zahirî, sofistike.	Köylülerden kapma biraz yapmacık bir safiyetle konuşuyordu. - S. F. Abasıyanık	tr
Çamaşır	Kirli eşyaları yıkama işi.	Artık benim gündelikle çamaşıra, ortalık temizlemeye gitmemden başka çare kalmadı. - H. E. Adıvar	tr
Yaygara	Gereksiz olarak yüksek sesle bağırıp çağırma.	Cıyak cıyak bir dudu yaygarası, herkesi yerinden sıçrattı. - Sermet Muhtar Alus	tr
Yaraşır	Layık, uygun.	Yüzüne kahramanlığına yaraşır bir tebessüm sindirdi. - N. Uygur	tr
Vs	V.s. kavramının farklı yazılışı.	Geçici süreyle Türkiye’de bulunan kişilerin (diplomat, gurbetçi turist vatandaşlarımız vs.) cep telefonu IMEI kodlarını kaydettirmeleri gerekmektedir	tr
Şaşkın	Düşünceleri dağılmış, karışmış, ne yapacağını bilemez duruma gelmiş.	Şaşkınım, çenem, dudaklarım, dilim sanki artık beni dinlemiyorlar. - A. Ümit	tr
Dok	(Denizcilik) gemilerin yükünün boşaltıldığı veya onarıldığı, üstü örtülü havuz, tersane.	Çekiç sesleri geliyor doklardan. Güzelim bahar rüzgârında ter kokuları. İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı. - O. V. Kanık	tr

Kümes

(Mimarlık) tavuk, hindi v.s. evcil hayvanların barınmasına yarayan kapalı yer.

Ne kümeste tavuk bırakırmış, ne ahırda hayvan, ne de ağılda koyun. — H. R. Gürpınar

tr

Hırsızlık etmek

(Kriminoloji) başkalarının parasını veya malını çalmak.

Sağ salim sokağa çıktıktan sonra Bağdat'ta artık hırsızlık yapamayacağını anlamıştı. - İ. O. Anar

tr

Beynelmilel

Uluslararası.

Medeniyetin beynelmilel fakat harsın mutlaka millî olduğunu unutmayacağız." - O. S. Orhon

tr

Yama

(Aletler) bu iş için kullanılan parça.

Bereket versin, benim tente yaması içindeki paracıklara. - A. Gündüz

tr

Saklanmak

Saklama işi yapılmak.

Şarap mahzende saklanır, aşkın kalbimde yıllanıyor. - Şarkı

tr

Dar

Içine alacağı şeye oranla ölçüleri yetersiz olan, geniş ve bol karşıtı.

Bütün gece eski kentin dar sokaklarında dolaştım. - A. Ağaoğlu

tr

Yeryüzü

(Coğrafya) dünya.

Ancak günün birinde, yeryüzü bu, bilinmez, belki taksinin birinde şoför yamaklığı yaparım. - N. Hikmet

tr

Rekât

(İslâm) namazda bir kıyam, bir rükû ve iki secdeden oluşan bölüm.

Öğle namazının kaç rekât olduğunu unutmuş, aklında hiç namaz suresi kalmamıştı. — H. R. Gürpınar

tr

Etmek

Yapmak.

Şemsi, sıra düştükçe emlâk komisyonculuğu ediyordu. — H. Taner

tr

Yansı

Akis.

Yüzümün durgun sudaki yansısına eğildim. - İnci Aral

tr

Iyi huylu

Huyu iyi olan.

Çoğu zaman "iyi huylu insan" diyeceğimize kısaca "iyi insan" deriz. Halbuki huyu, karakteri iyi olan, her zaman ahlâken iyi değildir

tr

Genişlik

Geniş olma durumu.

İçimde âdeta bir genişlik, bir ferahlık var. - N. Hikmet

tr

Gece yarısı

Gecenin ilerlemiş saatleri, gecenin ortası.

Çok soğuk bir gece yarısı köye varıyor, muhtarın evine iniyorduk. - A. Kutlu

tr

Kadar

Büyüklüğünde, genişliğinde.

Bacak kadar çocuk

tr

Mikrodevlet

(Coğrafya, politika) Müstakil, fakat çok küçük alan ve nüfusu olan devlet.

Vatikan, mikrodevletlerin en küçüğüdür

tr

Gerdan

Şişmanlarda çenenin altındaki tombulluk.

Sivri çenenin altında iki kat bir gerdan. - A. Gündüz

tr

Açılır

Açılması olanaklı, açılabilir.

Açılır kapı

tr

Söylenmek

Söyleme işi yapılmak.

Suçluların ikisini de sağ bırakmayacağı söylenmekteydi. -H. R. Gürpınar

tr

Tavan

Bir yapının, kapalı bir yerin üst bölümünü oluşturan düz ve yatay yüzey, taban karşıtı.

Bir aralık başımı yukarı kaldırdım ve tavandan sarkan bezgin ışığa baktım. - H. S. Tanrıöver

tr

Mahkeme kapısı

Mahkeme.

Yıllarca mahkeme kapılarında süründü

tr

Onartmak

Onarma işini birine yaptırmak, tamir ettirmek.

Fatih Sultan Mehmet onu onarttığı gibi III. Murat da 1582 yılında yenilemiştir. - Salâh Birsel

tr

Izlemek

Bir olayın gelişimini gözden geçirmek.

Bu ustaca düzeni Osmanlıların her işinde izleyebilirsiniz. — A. S. Birsel

tr

Arttırılmak

Arttırma işi yapılmak.

Öte yanda basın, bu çeşit oyunlarla halkın tiyatro kültürünün arttırılamayacağı düşüncesindeydi. - Metin And

tr

Fazla

Daha çok, aşkın.

Biz ancak Cumhuriyet devrinde elli yıldan fazla bir barış devri geçirmişiz. - B. Felek

tr

Bayır aşağı

Tepeden düze doğru, düzlüğe yönelerek.

Çocuklar, gençler bir koşu bırakırlardı kendilerini bayır aşağı. - Necati Cumalı

tr

Al sancak

(Sembol adları) kırmızı sancak, Türk bayrağı.

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. - M. A. Ersoy

tr

Bayan

Eş, karı.

Süleyman Bolluk da bayanın sımsıkı koluna girmişti. - H. E. Adıvar

tr

Yememek

Sürekli üzmemek, tedirgin etmemek.

Bu dert beni yemiyor

tr

Dam

Üzeri toprak kaplı ev, küçük ev, köy evi.

Hekim kendisine üç ay, tam üç ay damdan dışarı çıkmaya izin vermemişti. - N. Nâzım

tr

Duraklamak

Bir süre ses çıkarmamak, bir şey söylememek, duraksamak, tereddüt etmek.

Rüstem hayret içinde durakladı. - S. F. Abasıyanık

tr

Asa

(Aletler) bazı ülkelerde, hükümdarların, generallerin, din adamlarının güç sembolü olarak, törenlerde taşıdıkları bir tür ağaç veya metalden değnek.

Eceli gelip de Süleyman'ın ölümüne hükmettiğimizde asasını kemirmekte olan bir ağaç kurdu onun ölümünü onlara fark ettirdi. - Meryem Aybike Sinan

tr

Değişim

Bir zaman dilimi içindeki değişikliklerin bütünü.

Bu müsamere günündeki selamlama süresince bedenimde bir değişim olmuştu. - Adalet Ağaoğlu

tr

Anason

(Maydanozgiller, ot) maydanozgillerden, kokulu tohumu hamur işlerinde ve rakı yapımında kullanılan bitki.

Mal sahibiyle anason, buğday ektiler."- N. Cumalı

tr

Antika

Mendil, önlük, yatak çarşafı gibi bezlerin kıyılarına koşut ipliklerden bir bölümü çekilip bunlara dikey olanların ikisi, üçü bir arada iplikle sarılarak yapılan diş diş süs.

Anti'ka

tr

Gelmek

E uğramak, olmak.

Başımıza bir bela geldi. Felç gelmek

tr

Açılmak

Genişlemek, bollaşmak.

Ayakkabısı açıldı

tr

Basmak

Bir şeyin etkisinde kalıp eziklik, üzüntü ve ağırlık duymak.

Yüreğinin acısını duyuyordu. Sıkıntı basmış, terlemeye başlamıştı. İzin istedi." - Y. Z. Bahadınlı

tr

Gangster

Herhangi bir çıkar için her türlü kötülüğü yapan kimse.

Artık yapacak işleri kalmamış da afyon kaçakçılarına, karaborsa gangsterlerine taktik vermeye kalkmışlar. - H. E. Adıvar

tr

Layık

Nitelikleri, özü, hareketleri, davranışlarıyla bir şeyi elde etmeye hak kazanmış olan.

Sevilmeye o herkesten fazla layıktır. - P. Safa

tr

Düşmek

Bazı deyimlerde "yürümek, birlikte gelmek" anlamlarında kullanılan bir fiil.

Bana elinde silâh: "Önüme düş"" diye emredince uymak zorunda kaldım

tr

Kuvvetli

Görevini iyi yapan, keskin.

Kuvvetli gözleri var

tr

Sefer

Kere, kez, defa.

Her seferinde ufaklıklardan en büyüğü açardı telefonu. - Elif Şafak

tr

Edebî

(Edebiyat) edebiyata ilişkin, edebiyatla alakalı.

Gazete idaresinde biriken ebedî mecmuaların yapraklarını karıştırıyorum. — A. Haşim

tr

Skeç

(Tiyatro) güldürü niteliğinde kısa oyun.

Bir okul skecinin gönülsüz oyuncuları gibiydiler. - Ayşe Kulin

tr

Örme

(Dokuma) örmek işi.

Kale kapısından yalnız birini açık bırakarak bakilerini örmeye başlamışlardı. - O. S. Orhon

tr

Fikir alışverişi

Herhangi bir konuda düşünceleri karşılıklı olarak paylaşma, düşünce alışverişi, fikir teatisi.

Ülkelerle yazarlar arasındaki fikir alışverişini kolaylaştıracak organları kurmak, buna engel olabilecek bazı önyargıları da yıkmak gerekmektedir. - Cemil Meriç

tr

Dam

(Mimarlık) yapıları dış etkilerden korumak amacıyla üzerlerine yapılan çoğu kiremit kaplı bölüm.

Pencerenin önüne geçmiş, dalgın ve hiddetli nazarlarıyla karşıki damları seyrediyordu. - Ercüment Ekrem Talû

tr

Ayınga

Kaçak tütün.

Ekseri ‘ayınga’ derler, tütün kaçakçıları getirirler; tiryakiler onu alırlar, güzelce kıyarlar, tabakalara basarlar, kendileri sarma yaparlardı. - İbrahim Köken

tr

Kurutmak

Suyunu ve ıslaklığını giderip kuru duruma getirmek.

Gözyaşlarını kurut, dedi, bilirsin ki kader değişmez. - Cemil Meriç

tr

Lokum

(Tatlılar) Şekerli nişasta eriyiğini pişirip hafif ağdalaştırarak yapılan, küçük küp veya dikdörtgen şekilde kesilen şekerleme.

Üsküdar'a gider iken bir mendil buldum / Mendilimin içine lokum doldurdum. — Halk türküsü

tr

Sağlı sollu

Sağda ve solda olan.

Kopan feryadın gücü sağlı sollu komşuların eve hücum edeceği kaygısını uyandırdı. -A. Kutlu

tr

Kadar

Gibi.

İstanbul'un balıkları kadar balıkçıları da hoştur. — S. F. Abasıyanık

tr

Yoklaşmak

Yok duruma gelmek.

Edebiyatı yok etmeye kalkarsak konuşma dili bizatihi özelliğini kaybedecek, yoklaşacaktır. - İ. Özel

tr

Çıkarmak

Yayımlamak.

Gençlerin tenkitlerini gördü, yeni çıkardıkları edebiyat tarihlerini karıştırdı. - Orhan Seyfi Orhon

tr

Fiyat

(Ticaret) alım veya satımda bir şeyin para karşılığındaki değeri, eder, paha.

Fiyatı her ne ise derhâl tediye ederim. - N. Hikmet

tr

Kaza geliyorum demez

Kaza, beklenmedik zamanda, yerde.

Birdenbire gelir. Olacağı bilinse önleyici önlem alınır

tr

Yün

Yünden yapılmış.

Sırtımdaki kırmızı yün hırkam devamlı su çekiyordu. - A. Kutlu

tr

Şaşmak

Den yolundan sapmak, gidişini değiştirmek, veya yanılmak.

Güzel düşün, iyi hisset, yanılma, aldanma / Ne varsa doğrudadır, doğruluk şaşar sanma" - T. Fikret

tr

Zeki

Çabuk ve kolay kavrayan.

Bildiğim, onun zeki bir genç olduğu ve ara sıra sevimli, ufak şiirler yazdığıdır. — M. Ş. Esendal

tr

Hüsnüniyet

Iyi niyet.

Fakat Müfit'te buna inanacak kadar hüsnüniyet kalmamıştı. - P. Safa

tr

Elek

(Aletler) taneli veya un gibi toz durumunda olan şeyleri yabancı maddelerden ayıklamak veya incesini kabasından ayırmak için kullanılan, tahta bir kasnak ve tek tarafa gerilmiş, gözenekli tel, kıl, bez vb.nden oluşan araç, elemek için kullanılan alet.

Evden bir elek getirilecek, eleğin kenarına bir sopa konup kaldırılacak. - Sait Faik Abasıyanık

tr

Tarafsızlık

Yansızlık.

Ben tarafsızlığımı ilan ediyorum. - N. Hikmet

tr

Cisim

(Anatomi) arka, beden, gövde, vücut.

Yataktaki örtülü cisim dertop olmuş şeklini, hareketsizliğini muhafaza ediyor. — R. H. Karay

tr

Tek

Yalnızca.

Bunun için tek bir yol var

tr

Rejisör

Yönetmen.

Kimi rejisörler ise çeşitli oyunlarının kahramanları hakkında kendisinden ayrıntılı bilgiler istiyorlardı. - N. Hikmet

tr

Baskın

Sertlik, zorluk bakımından üstün, başat.

Belli bir şey ki bu genç ikisinden de baskın, çekemiyorlar. - H. Taner

tr

Açılım

Yeni bir bakış açısı getirme.

Hüzünlü bir açılım yerine yer yer gülümseten bir anlatımı koydum. - A. Kutlu

tr

Irrasyonel sayı

(Matematik) tam veya kesirli sayı olarak gösterilemeyen sayıların ortak adı.

Eş anlamlısı: oransız sayı

tr

Verici

(Fizik) elektromanyetik dalgalar yardımıyla işaret, ses ve görüntü iletmeye yarayan cihazların genel adı.

Anten olursa verici istasyonları da kurulabilir. - F. R. Atay

tr

Dülger

(Meslekler) yapıların, kaba ağaç işlerini yapan} kişi, doğramacı, marangoz.

Rumeli Hisarı'nda Fatih Sultan Mehmet'in duvarcı ve dülgerleri, Bizans üzerine açılacak büyük savaşın namlı hisarını ya bugün yükseltecek ya yarın. - A. İlhan ''Sonra 'dülger' Mantar Stepan'a ne demeli ? Böyle bir köylü bulamayacağınıza sizinle her şeyine iddiaya girebilirim.'' -Nikolay Vasilyeviç Gogol / Ölü Canlar

tr

Temizlenmek

Temiz duruma gelmek, arınmak, paklanmak.

Bu sebepten, sanki daha önce hiç temizlenmemişçesine temizlerler evlerini. - E. Şafak

tr

Yüzüncü

(Sıral sayılar) yüz sayısının sıra sıfatı, sırada doksan dokuzuncudan sonra gelen, 100'üncü.

Türk sayıları sıfatdırlar

tr

Teslim etmemek

Gerçek olduğunu söylememek.

Şehrin teslim edilmemesi hâlinde bütün canlıların öldürülmesi mevzubahisti

tr

Okunmak

Okuma işine konu olmak.

Gece olmuş, yatsılar okunmuş, daha damat bey gelmemişti. - S. M. Alus

tr

Oynak

Kımıldayan, yerinde sağlam durmayan, hareketli.

Boğaz'ın oynak ve çırpıntılı sularına açıldı mı korkuya benzer bir ürperti geçirilir. - S. Ayverdi

tr

Geçim

Geçinmek işi, geçinme araçları, maişet.

Geçimini dülgerlikle sağlardı. - N. F. Kısakürek

tr

Kopmak

Gövdeden ayrılmak.

Ağacın dalları fırtınada koptu. Savaşta bacağı kopmuş

tr

Manastır

(Din, mimarlık) Hıristiyanlıkta bazı kesin kurallara bağlı rahip veya rahibelerin dünya ile ilgilerini keserek yaşadıkları yapı, keşişhane.

İnsan manastıra kapansın, rahibe olsun daha iyi öyleyse." - Attila İlhan

tr

Acı vermek

Birinin üzülmesine sebep olmak, incitmek.

Başkalarına elinden geldiğince acı vermeye çalışmak başlıca eğlencesiydi. - Refik Erduran

tr

Dinmek

(Mecaz) iyileşmek.

Biraz sevinmek için bekledim dinsin yaram. Anladım, bana gülmek değil yaşamak haram. - Faruk Nafiz Çamlıbel

tr

Ortanca

Yaş bakımından üç kardeşin büyüğü ile küçüğü arasında bulunan.

Ortanca erkek kardeşimle aynı yöntemi benimsemiş olması beni tedirgin ediyor. - A. Ağaoğlu

tr

Çatlamak

Parçaları ayrılıp dağılmayacak biçimde yarılmak.

Eğer çay doldururken bardak çatlarsa, üzerlerinde nazar olduğuna hükmeder, gidip bir koşu ateşte tuz çevirirdi. - Elif Şafak

tr

Gelmek

Kendine yapılan herhangi bir davranış veya hâli iyi karşılamak.

Kadri o adamlardandır ki iyi davranmaya, yüz vermeye gelmez. - Memduh Şevket Esendal

tr

Pusula

(Manyetizma, aletler, ölçü aletleri) Üzerinde kuzey güney doğrultusunu gösteren bir mıknatıs iğnesi bulunan ve yön tespit etmek için kullanılan kadranlı araç, yön belirteci.

Tam kutup noktasında pusula deli olmuş gibi dönmeye başlar. - Ö. Seyfettin

tr

Kimse

(Belgisiz adıl): herhangi bir kişi, kim olduğu bilinmeyen kişi, biri.

Kimsenin girdisi çıktısı, alacağı borcu ile uğraşmak istemiyordum. - N. Cumalı

tr

Hâkim olmak

Etkili olmak, hükmetmek.

Islak saçları bir beyaz tülbende sarılı, hamamdan yeni çıkmış bir Türk kızı onun bütün hülyalarına hâkim olmaya başlamıştı. - Yakup Kadri Karaosmanoğlu

tr

Ana Türkçe

(Türkçe) Türkçenin Orhun ve Yenisey kitabelerinden daha eskilerde, milâttan önceki zamanlarda kullanılan dil.

Eş anlamlıları: Ön Türkçe, Proto Türkçe

tr

Düşmek

(Havacılık) hava taşıtları kaza sonucu hızla yere inerek çarpmak.

Brighton'da 2015'teki uçak gösterisinde uçaklardan bir yol üstüne düştü, yedi kişi öldü

tr

Basmak

Basınç yaparak sıvı ve gazları itmek.

Pompa bozulmuş, suyu basmıyor. Otomobilin lastiğine hava basmak

tr

Mazur görmek

Kusura bakmamak, hoş görmek, bağışlamak, affetmek.

Büyük işler deruhte etmemiş insanların, bu husustaki tereddütlerini mazur görmelidir. -Atatürk

tr

Tutulu

Tutulmuş.

Bizim takımda bütün yerler evvelden tutulu idi. - H. Taner

tr

Meslek

(Meslekler) belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş.

Araya giren yıllar zarfında meslekten kopunca eski arkadaşlarıyla ünsiyeti de kopmuştu. — O. Aysu

tr

Açılmak

Sis, karanlık, duman vb. dağılmak, yoğunluğunu yitirmek.

Belki hava açılıyor. - Refik Halit Karay

tr

Yapmacık

Içten olmayan, yapma, yapay, sahte, suni, zahirî, sofistike.

Köylülerden kapma biraz yapmacık bir safiyetle konuşuyordu. - S. F. Abasıyanık

tr

Çamaşır

Kirli eşyaları yıkama işi.

Artık benim gündelikle çamaşıra, ortalık temizlemeye gitmemden başka çare kalmadı. - H. E. Adıvar

tr

Yaygara

Gereksiz olarak yüksek sesle bağırıp çağırma.

Cıyak cıyak bir dudu yaygarası, herkesi yerinden sıçrattı. - Sermet Muhtar Alus

tr

Yaraşır

Layık, uygun.

Yüzüne kahramanlığına yaraşır bir tebessüm sindirdi. - N. Uygur

tr

Vs

V.s. kavramının farklı yazılışı.

Geçici süreyle Türkiye’de bulunan kişilerin (diplomat, gurbetçi turist vatandaşlarımız vs.) cep telefonu IMEI kodlarını kaydettirmeleri gerekmektedir

tr

Şaşkın

Düşünceleri dağılmış, karışmış, ne yapacağını bilemez duruma gelmiş.

Şaşkınım, çenem, dudaklarım, dilim sanki artık beni dinlemiyorlar. - A. Ümit

tr

Dok

(Denizcilik) gemilerin yükünün boşaltıldığı veya onarıldığı, üstü örtülü havuz, tersane.

Çekiç sesleri geliyor doklardan. Güzelim bahar rüzgârında ter kokuları. İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı. - O. V. Kanık

tr